Όταν η λογοκρισία φυλακίζει την μουσική

Αποτελεί προνόμιο που απολαμβάνουμε σήμερα μετά από αγώνες και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις αλλά δεν ήταν πάντα έτσι. Σήμερα ο καλλιτέχνης, ο τραγουδοποιός, ο δημιουργός δεν έχει κανένα εμπόδιο και κανένα φίλτρο (τουλάχιστον όχι πολιτικό) στην δουλειά του...

Πολύ παλιά αλλά και πρόσφατα, πολύ μακριά αλλά και κοντά, η λογοκρισία ρύθμιζε, «έκοβε» ή ενέκρινε, άλλαζε, «διόρθωνε» την δημιουργία...

Πολλά είναι τα παραδείγματα που μπορούμε να βρούμε αν ανατρέξουμε στην πρόσφατη ιστορία.

Η Βρετανική Λογοκρισία.
Το “Ebeneezer Goode”, τραγούδι από το Σκωτσέζικο συγκρότημα ηλεκτρονικής μουσικής “The Shamen” έκανε μεγάλη επιτυχία όταν κυκλοφόρησε το 1992, για να λογοκριθεί αργότερα και να αποκλειστεί από τα ραδιόφωνα του BBC για τους στίχους του που αναφέρονταν καθαρά στην χρήση ναρκωτικών.
Παράδειγμα λογοκρισίας με πολιτικά κριτήρια που καταγράφηκε και πάλι στην Βρετανία είναι και ο αποκλεισμός του “Sad Affair” των Marxman, ενός hip hop τραγουδιού που εξέφραζε την διαφωνία του με την παρουσία του Βρετανικού στρατού στη Βόρεια Ιρλανδία. Το τραγούδι αποκλείστηκε από σχεδόν όλους τους Βρετανικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς.
Αλλά και το πασίγνωστο συγκρότημα “The Police” του διάσημου Sting έπεσε θύμα της βρετανικής λογοκρισίας όταν το 1981 το τραγούδι τους “Invisible Sun” με στίχους εμπνευσμένους από την Βόρεια Ιρλανδία αποκλείστηκε από το BBC. Πάντως πέρσι, όταν οι “Police” επανενώθηκαν για μια παγκόσμια περιοδεία, τραγούδησαν αυτό το άλλοτε απαγορευμένο τραγούδι.

Το μνημόνιο του Clear Channel μετά την 11η Σεπτεμβρίου στις ΗΠΑ
Ο “Clear Channel Communications”, ο μεγαλύτερος όμιλος παγκοσμίως στον χώρο του ραδιοφώνου, με περισσότερους από 1200 σταθμούς σε όλες τις ΗΠΑ, μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου στους δίδυμους πύργους της Νέας Υόρκης έδωσε σε όλους τους σταθμούς που του ανήκουν έναν κατάλογο με τραγούδια που δεν θα έπρεπε να μεταδίδονται για να μην προκαλούν το κοινό αίσθημα. Στην λίστα περιλαμβάνονταν 166 τραγούδια μεταξύ των οποίων όλα τα τραγούδια του Rap – Metal αντικυβερνητικού συγκροτήματος “Rage against the Machine” (Οργή ενάντια στο σύστημα) αλλά και γνωστά τραγούδια από διάσημους καλλιτέχνες όπως το “Knocking On Heavens Doors” του Bob Dylan που τραγουδήθηκε και από τους Guns N’ Roses, το “What a wonderful world” του Louis Armstrong, το “Dust in the wind” από τους Kansas, “It’s the end of the world as we know it” από τους REM και άλλα τραγούδια με τίτλους όπως “Safe in New York City”, “Rescue me”, “Have you seen her”, “In the air tonight”, “Crash into me” και “Leaving on a jet plane”.
Ο όμιλος αρνήθηκε ότι υπήρξε επίσημο μνημόνιο που στάλθηκε στους σταθμούς παρόλο που αντιπρόσωπος της εταιρείας το είχε επιβεβαιώσει σε προηγούμενες δηλώσεις του.

Η χούντα των Συνταγματαρχών και η μεταπολίτευση στην Ελλάδα
Την δεκαετία του 70 όταν στην Ελλάδα στην εξουσία ήταν το ολοκληρωτικό καθεστώς της χούντας των συνταγματαρχών, οι συνθέτες είχαν την υποχρέωση πριν κυκλοφορήσουν ένα τραγούδι να υποβάλουν τους στίχους και την παρτιτούρα για έγκριση. Τραγούδια και στίχοι που είχαν αντιστασιακό χαρακτήρα ή χαρακτήρα διαμαρτυρίας δεν είχαν καμία τύχη για κυκλοφορία.

Αλλά και μετά την πτώση της χούντας και με το ξεκίνημα της μεταπολίτευσης, η πρακτική της λογοκρισίας παρέμεινε, αυτή τη φορά για να προστατεύει τα χριστά ήθη της συντηρητικής ελληνικής κοινωνίας. Τραγούδια όπως το «Ένας νέγρος από το Τζιμπουτί» λογοκρίθηκαν και συνάντησαν μεγάλες δυσκολίες πριν καταφέρουν να κυκλοφορήσουν.

Και σήμερα ακόμα επιβιώνει ένα κομμάτι της λογοκρισίας και στην ελληνική δισκογραφία, αυτή που γίνεται με κοινωνικά και όχι πολιτικά κριτήρια, μια μορφή αυτολογοκρισίας με τα λεγόμενα «μπίπ» πάνω από «κακές» λέξεις ή την έκδοση τραγουδιών σε “clean version” για να μπορεί να παιχτεί στα ραδιόφωνα. Είναι όμως δεκτό ακόμα και από μια ελεύθερη δημοκρατική κοινωνία να υπάρχουν κάποια όρια για να μην γίνεται εκμετάλλευση των πολύτιμων ελευθεριών της έκφρασης και της δημιουργίας. «Παν μέτρον άριστον».

Μάριος Παπασαββας
marios@scenariogroup.com